مذاهب سه گانه مسیحیت

مسیحیت به سه فرقه بزرگ : کاتولیک ، ارتودوکس و پروتستان تقسیم شده اند. که در بطن اینها فرقه هاى کوچکى نیز بوجود آمده اند.

مهمترین فرقه موجود مسیحى ، فرقه كاتولیک است . و بعد فرقه هاى ارتودوكس و پروتستان مى باشند. غیر از این سه مذهب بزرگ مذاهب دیگرى در دامان مسیحیت پدیدار شدند كه تعداد آنها به یكصد و پنجاه فرقه و مذهب مى رسد.

امروزه مهمترین و بزرگترین مذهب مسیحى ، مذهب کاتولیک است که پاپ پیشواى آن است .

1- مذهب کاتولیک

"کاتولیک " در لغت یونانى به معناى "عمومى " است و کلیساى کاتولیک به این معنا شامل کلیه شعب دین مسیح مى باشد؛ در حالى که تنها براى کلیساى روم که تحت ریاست عالیه پاپ قرار دارد، بکار مى رود. واژه "کاتولیک "نخستین بار در سال 160 میلادى به کار رفت تا کلیساى عمومى مسیحیان را از بعضى شعب آن که تازه تأسیس گردیده بود، تشخیص دهند. و در سال 434 میلادى اصل ذیل براى مذهب کاتولیک اتخاذ گردید:

اساس کلیساى کاتولیک عبارت است از: (عمومیت ، قدمت ، الفت و اتحاد.) کاتولیک ها جمله فوق را همیشه به خود نسبت مى دهند.

روحانیون کاتولیک معتقدند: کلیساى آنها نماینده حقیقى کلیساى مسیح است و براى خود تنها اتحاد عقیده و آداب مذهبى و تقدس و روحانیت و قدمت و ولایت را قائل اند. پاپ در رأس کلیساى کاتولیک قرار گرفته است و براى معاونت او هیأت هاى مختلف ، از روحانیون درجه اول معین مى شوند، و خود پاپ هم از بین آنها براى تمام عمر انتخاب مى شود. به عقیده کاتولیک ها، عیساى مسیح انجمن مرئى را که عبارت از همین کلیسا است ، تأسیس کرده است . و پاپ جانشین پطرس مقدس است .

پیروان مذهب کاتولیک در جهان در حدود 425 میلیون نفر مى باشند. و پاپ در واتیکان رهبر آنان مى باشد. پاپ در آن چهره دیوارى محصور براى خود بر عوام مسیحى سلطنت مى کند. دستگاه عوام پرورى پاپ در سراسر دنیا فعال است . کاتولیک ها خیال مى کنند که پاپ ضامن تأمین سعادت ابدى عیسویان است . متأسفانه جامعه کاتولیک که تحت استحمار این روحانى عظیم القدر است ، وى را معصوم و مصون از خطا مى داند و فرمان او را مطاع مى داند.

2- مذهب ارتودوکس

ارتودوکس در لغت یعنى سنتى . در قرن 15 میلادى پس از تجزیه امپراطورى روم به روم شرقى و غربى و وجود دو پاى تخت رم و قسطنطنیه ، در تشکیلات کلیساى کاتولیک نیز تجزیه حاصل آمد. کلیساى شرق که ارتودوکس نام گرفت ، از کلیساى کاتولیک روم جدا شد. در مباحث عقیدتى و مذهبى نیز اختلافاتى حاصل شد.

پیروان کلیساى ارتودوکس عقاید: برزخ ، مفهوم بى آلایش ، برائت از گمراهى و عدم امکان اشتباه پاپ را قبول ندارند، کشیشان این فرقه ازدواج مى کنند، مراسم عبادى را به زبان منطقه اى و کشورى که در آن زندگى مى کنند، انجام مى دهند و تقدیس و وحدت مؤ منان با دو قطعه نان معمولى و شراب اجرا مى گردد.(1)

گویا این نخستین تجزیه در دین عیسى بحساب مى آید. مبانى کلام مذهب ارتودوکس محصول ذوق کلامى یونان است ، چرا که علما و متکلمان این مذهب ، یونانى بودند. کلیساى ارتودوکس در یونان گسترش زیادى پیدا کرد و بخش هائى از آسیاى صغیر و اروپا و... را در برگرفت . کلیساى مزبور در روسیه نیز پایگاه داشت و نفوذ آن تا انقلاب 1917 میلادى و غلبه کمونیزم ، ادامه داشت .

پیروان این فرقه مى کوشند تا مراسم و شعائر خود را مانند مسیحیان اولیه انجام دهند. آنان سنت گرا هستند تا مراسم و شعائر خود را مانند مسیحیان اولیه انجام دهند. آنان سنت گرا هستند و مى کوشند تا عقاید سنتى و قدیمى خود را بدون هر گونه تغییر و اضافاتى ، حفظ نمایند. آنان پاپ را عارى از اشتباه نمى دانند.

پیروان کلیساى یونانى ارتودوکس بالغ بر یک صد و بیست میلیون نفراند.

رئیس روحانى این فرقه "بطریق " نامیده مى شود و مشاورین مذهب را "سن سینور" مى گویند. شکل کلیساى ارتودوکس چهار گوش است و در دو سطح قرار دارد: قسمت مرتفع محل اولیاى دین و به منزله آسمان است و قسمت پائین محل اجتماع پیروان است . مراسم دینى به زبان یونانى اجرا مى شود و در کلیساى ارتودوکس روس به زبان اسلاوى قدیم مى باشد. فرائض دینى از سال 1274 میلادى در هفت مورد خلاصه شده است :

1- تعمید. 2- اداى شهادت . 3- مسح روغن مقدس . 4- تناول . 5- توبه . 6- مسح بیماران . 7- ازدواج .

کلیساى ارتودوکس روسیه پس از انقلاب 1917 میلادى دچار سانحه شد و دولت کمونیستى کلیه اماکن مقدسه را بست و اموال کلیساى ارتودوکس را مصادره نمود. در عین حال بلشویک ها نتوانستند به حیات مذهبى ارتودوکس پایان دهند.(2)

3- مذهب پروتستان نهضتى علیه ارتجاع کاتولیک

فشار بیش از اندازه کلیساى کاتولیک و وجود دستورات بسیار سخت گیرانه آن و گرفتن باجهاى کلان از عوام بیچاره ، مسیحى ، باعث گردید که گروهى از روشنفکران از کلیساى روم فاصله بگیرند و راهى جداى از مذاهب کاتولیک و ارتودوکس بجویند.

آنان نخستین جریان معترضى بودند که تاریخ مسیحیت به خود مى دید. مارتین لوتر رهبر این نهضت در سال 1488 م علیه دکان روحانیت کاتولیک مبنى بر خرید و فروش گناه و بهشت و عفو نامه هاى پدران روحانى آشکارا به اعتراض برخاست . و این مبناى نخستین مذهب پروتستان گردید.

فلیسین شاله مى گوید: در قرون وسطى و پس از جنگ هاى صلیبى ، در اثر پیدایش افکار نوین در اروپا، گروهى دریافتند که کلیساى روم از کلیساى اولیه دین عیسى دور شده است . از طرفى بعضى از پادشاهان اروپا از استیلاء روحانى رم رنج مى بردند و در صدد بودند خود را از بند پاپ رها سازند. اخذ مالیات هاى ارضى بوسیله کلیسا موجب وخامت اوضاع و تحریک مردم علیه دستگاه روحانى شد. این علل اخلاقى و سیاسى و اقتصادى در قرن شانزدهم میلادى اصلاحات جدیدى را در دین ایجاد کرد.

لوتر از این فرصت مناسب استفاده کرد و به مخالفت علیه دستگاه کلیساى رم قیام کرد و سازمان کلیساهاى پروتستانى را بوجود آورد.

کلیساهاى پروتستانى با وجود این که در برخى از مسائل با یکدیگر اختلاف دارند، مع ذلک در امورى مشترک هستند: همگى با قدرت الهى پاپ مخالف اند؛ بر خلاف کلیساى کاتولیک داراى تشکیلات دموکراسى هستند؛ اشخاص غیر روحانى در انتخاب پاسوران سهیم اند؛ مؤ منان براى ارتباط با خدا احتیاج به روحانیون ندارند؛ مقام کشیشى همگانى است ؛ کشیشان ازدواج مى کنند؛ اعتراف به گناهان اجبارى نیست ؛ اساس ‍ شریعت کتاب مقدس است ؛ مؤ من مى تواند به آزادى اصول عقاید خویش ‍ را از کتاب مقدس بدست آورد و احتیاجى به روحانیان کلیسا ندارد؛ و به بکارت مریم و مقدسین و برزخ عقیده ندارند.

در کلیساهاى پروتستانى در یک طرف مردمانى محافظه کار و قدیمى و در طرف دیگر مسیحیان آزادی خواه و حقیقت جو و عرفانى در مقابل یکدیگر قرار دارند. بعضى از علماى الهى پروتستانى آزادیخواه ، عقاید مسیحى را طبق مقتضیات زمان براى متجددین تفسیر مى کنند. خودخواهى ، گناه اصلى است و رستگارى در اجتناب از اغراض است . جهنم وجود ندارد ولى جهت شایستگان در جهان دیگر، سعادت برقرار است . مراسم به زبان کشورى انجام مى گیرد. افکار ملى به جدائى کلیساهاى پروتستانى کمک مى کند. از این جهت کلیساهاى کاتولیک به ذکر ارزش بین المللى بودن کلیساهاى کاتولیک مى پردازند و کلیساى پروتستان را موجد اختلاف و جدائى جامعه مسیحى مى دانند.

کلیساهاى طرفدار لوتر در آلمان و کشورهاى اسکاندیناوى و کلیساهاى طرفدار "کالون "در فرانسه و سویس و هلند برقرار است . کلیساى "آنگلیکان " و کلیساى فرقه دیگرى از پروتستان در "اکوس " از تأسیسات انگلستان است .

فرقه پروتستان در حدود نود میلیون نفر پیرو دارد که اکثرا در آلمان ، آمریکا و کشورهاى اسکاندیناوى سکونت دارند. کلیساى لوتر از کلیساى کاتولیک جدا است ؛ و از لحاظ سلسله مراتب ، اختلافاتى با آن دارد. زبان مذهبى پروتستانها، انگلیسى است . مراسم و شعائر پروتستانها عبارت است از:

1- تعمید.2- اعتراف غیر اجبارى .3- تناول و افطار.4- تلاوت کتاب مقدس .5- حضور در کلیسا و قرائت ادعیه لوتر. 6- ازدواج .

اعیاد مذهبى پروتستان ها با اعیاد کاتولیک ها یکى است . برخى آمار تعداد پروتستان ها را در جهان به دویست و شش میلیون نفر مى رساند. محل اجتماع پروتستان ها در انگلستان ، اسکاتلند، استرالیا، آمریکا و کانادا مى باشد.(3)

گروه تاریخ مشرق - تاریخ جهان: آیین مسیحیت، دارای فرقه‌های کوچک و بزرگ فراوانی است. با این حال سه مذهب کاتولیسیسم، پروتستانتیسم و کلیسای ارتدوکس، شاخص‌ترین این مذاهب‌اند؛ هرچند رقابت اصلی بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌هاست. پروتستان‌ها نخستین شکاف جدی را در میان مسیحیان ایجاد کردند و با خروج از حاکمیت کلیسای کاتولیک روم، برخی ادعاهای متمایز را مطرح کردند. رهبرانی مانند مارتین لوتر قسمت عمده‌ای از رایج‌ترین باورها و مناسک تبلیغی از سوی پاپ و اذنابش را رد کردند و مسیحیان را به مشی تازه‌ای فراخواندند. در ادامه مقاله به دوازده مورد از مهم‌ترین تفاوت‌های اعتقادی و آیینی پیروان این دو مذهب عمده مسیحیت اشاره شده است:

1.پاپ: کاتولیک‌ها پاپ دارند که از نظر آن‌‌ها قائم‌مقام حضرت عیسی (علیه‌السلام) است و کلیسا را هدایت و رهبری می‌کند. اما پروتستان‌ها، بر این باروند که هیچ انسانی معصوم از خطا نیست و تنها رییس حقیقی کلیسا، شخص حضرت عیسی (علیه‌السلام) است. او هیچ جانشینی برای خود تعیین نکرده است.

2.کلیساهای بزرگ و خیال‌انگیز: کاتولیک‌ها چنین کلیساهایی دارند حال آنکه پروتستان‌ها نه. کاتولیک‌ها بر این باورند که بشریت حتما باید اتحاد و رستگاری خود را در یک «کلیسا» کشف کند حال آنکه پروتستان‌ها می‌گویند همه مسیحیان اهل نجات‌اند صرف نظر از اینکه به عضویت یک کلیسا درآمده باشند یا نه. بنابراین پروتستان‌ها زیاد اهل کلیسا نیستند.

3.قدیسان: کاتولیک‌ها، افزون بر خداوند و حضرت عیسی (علیه‌السلام)، به قدیسان (یعنی افراد مقدس مرده) هم توسل می‌جویند. اما پروتستان‌ها با وجود اذعان به شأن قدیسان، به توسل جستن به آن‌ها اعتقادی ندارند.

4.آب مقدس: فقط ویژه کاتولیک‌ها است. آب مقدس، آبی است که کشیشان آن را مقدس می‌کنند و برای غسل تعمید، مقدس‌سازی جاها و دور ساختن اهریمن از آن به کار می‌رود. کلیسای کاتولیک، از آب مقدس به عنوان نوعی حرز هم جهت دورسازی شیطان استفاده می‌کند. با این حال، مسیحیان کاتولیک اجازه ندارند آب مقدس را برای جن‌گیری به کار برند.

5.تجرد و رهبانیت: این دو اصل، تنها در میان کاتولیک‌ها پیدا می‌شود. تجرد اقدامی ضروری است که طبق آن، شخص متدین به دلایل مذهبی از برخی خوردنی‌ها، یا رابطه جنسی و یا هر دو پرهیز می‌کند. راهبه هم به زنی اطلاق می‌شود که در یک جمعیت دینی زنان عضو می‌شود و بر فقر، عفت و اطاعت سوگند می‌خورد.

6.برزخ: در عین اینکه کاتولیک‌ها به برزخ اعتقاد دارند، در معتقدات پروتستانی چین چیزی وجود ندارد. در عین اینکه کاتولیک‌ها به برزخ اعتقاد دارند، در معتقدات پروتستانی چین چیزی وجود ندارد. برزخ، اقامت‌گاهی موقت و گذرا برای تنبه و پاکسازی افراد است و کسانی که در دوستی با خداوند بمیرند اما هنوز گناهانی در اعمالشان باشد، باید این گذرگاه را بگذرانند تا پاک شوند. برزخ، اقامت‌گاهی موقت و گذرا برای تنبه و پاکسازی افراد است و کسانی که در دوستی با خداوند بمیرند اما هنوز گناهانی در اعمالشان باشد، باید این گذرگاه را بگذرانند تا پاک شوند.

7.مستندات دینی: برای پروتستان‌ها اول و آخر همه چیز فقط به یک جا ختم می‌شود: «کلام‌ خدا». اما شاید بتوان گفت برای کاتولیک‌ها به همین اندازه، «سنت» از اهمیت بالایی برخوردار است تا کلام خدا. برای پروتستان‌ها اول و آخر همه چیز فقط به یک جا ختم می‌شود: «کتاب مقدس». اما شاید بتوان گفت برای کاتولیک‌ها به همین اندازه، «سنت» از کتاب مقدس، اهمیت بیشتری دارد.

8.تعلیمات و دستورهای مذهبی: کودکان پروتستان، متن کتاب مقدس را حفظ می‌کنند، در حالی که کاتولیک‌ها به یادگیری دستورهای مذهبی و آیین‌های خاص می‌پردازند. این آموزه‌ها، البته به بزرگسالان هم آموزش داده می‌شود.

9.مفسران کتاب مقدس: در مذهب کاتولیسیسم، تنها مرجع دارای اقتدار و محق برای تفسیر کتاب مقدس، کلیسای کاتولیک روم است. برخلاف این، پروتستان‌ها بر این باورند که هر «فرد» از افراد انسان می‌تواند کتاب مقدس را مطابق با خرد و دانسته‌های خود تفسیر کند.

10.آیین‌های دینی: کاتولیک‌ها، تنها مسیحیانی‌اند که باید هفت آیین دینی را انجام دهند: غسل تعمید، تصدیق عقاید کلیسا، عشای ربانی، توبه (طلب بخشایش)، مسح روغن مقدس، فرمان‌های مقدس و ازدواج. در مقابل مذهب پروتستانتیسم، صرف ایمان قلبی را باعث رستگاری می‌داند و اعمال خاصی را ضروری نمی‌بیند.

11.تعطیلات: کاتولیک‌ها، در طول سال، ده روز تکلیف مقدس دارند که براساس آن باید کاری جمعی انجام دهند و به میان مردم بروند در حالی که پروتستان‌ها مصداق واقعی این جمله‌اند: « [لااقل] فقط در کریسمس به کلیسا برو، این تنها چیزی است که از تو می‌خواهیم.»

12.عشای ربانی: براساس آموزه‌های کلیسای کاتولیک، نان و شراب، بدن و خون حضرت عیسی (علیه‌السلام) می‌شود و عیسی واقعا در محراب حضور دارد. اما در پروتستانتیسم، با اینکه نان و شراب وجود دارد اما کاملا جنبه‌ای نمادین پیدا کرده و ربطی به وجود حضرت عیسی (علیه‌السلام) ندارد.